Sukcesja ekologiczna oraz procesy glebotwórcze

Tytuł tej strony brzmi bardzo technicznie, ale chodzi o zrozumienie (przynajmniej na tyle, na ile się da) podstawowego procesu, podczas którego powstają na naszym obszarze najbardziej dojrzałe ekosystemy, takie jak różnego rodzaju lasy i torfowiska, a jednocześnie gruba warstwa życiodajnej „skóry naszej planety”, zwanej glebą. Tym procesem jest sukcesja ekologiczna, a w szczególności sukcesja wtórna, którą w ramach działań regeneracyjnych chcemy przyspieszyć.

Portal Eszkola.pl podaje następującą definicję sukcesji ekologicznej:

Sukcesja ekologiczna jest to proces ewolucji ekosystemu, czyli stopniowych kierunkowych zmian prowadzących do zmiany struktury gatunkowej ekosystemu, a więc przekształcania się jednego ekosystemu w inny. W wyniku serii powolnych przekształceń jedne biocenozy ustępują miejsca innym, aż do momentu osiągnięcia stanu równowagi ekologicznej. Kierunek, tempo oraz granice rozwoju zależną nie tylko od występujących na danym terenie populacji organizmów żywych, ale także od panujących warunków środowiskowych.

W przebiegu sukcesji ekologicznej wyróżniamy występujące po sobie etapy – tak zwane stadia seralne (stadia rozwojowe):

stadium pionierskie – stadium migracyjne – stadium zasiedlające – stadium konkurencyjne – stadium klimaksu

Klimaks – to ostanie stadium sukcesji, tak zwane stadium stabilizacji

Sukcesja pierwotna – zachodzi, gdy ekosystem powstaje od początku, czyli na obszarze niezasiedlonym wcześniej przez żadną biocenozę (na nagim podłożu mineralnym) np. na skałach, na piaszczystych wydmach nadmorskich, klifach, osuwiskach ziemi, wyspach wulkanicznych itp. Sukcesja pierwotna jest procesem bardzo powolnym, gdyż zachodzi na terenie o niesprzyjających warunkach do życia. Przykładem sukcesji pierwotniej jest zarastanie wydmy nadmorskiej i przekształcenie jej w las.
Sukcesja wtórna – zachodzi, gdy ekosystem powstaje na obszarze zajmowanym uprzednio przez biocenozę, która została zniszczona. Sukcesja wtórna zachodzi w sposób naturalny, ale może być też wynikiem działalności człowieka (wycinanie lasu). Sukcesja wtórna przebiega znacznie szybciej niż sukcesja pierwotna, ponieważ dotyczy terenów wcześniej zamieszkałych, na których panują korzystne warunki do rozwoju. Przykładem sukcesji wtórnej jest zarastanie jeziora i przekształcenie go w las.
(źródło: https://eszkola.pl/biologia/sukcesja-ekologiczna-6558.html, – fragment wyłączony z licencji Creative Common)

Infografika pokazująca sukcesję ekologiczną lasu
Abstrakcyjny diagram przedstawiający sukcesję lasów w czasie. Pokazano również wzrost biomasy, bioróżnorodności i miąższości gleby, a także zmienność różnych zbiorowisk roślinnych w procesie sukcesji. Autor: LucasMartinFrey, CC BY 3.0

Poniższej nagranie webinarium Lesława Paździora, które odbyło się w ramach naszego projektu, i które wprowadza do samego projektu oraz do pojęć takich jak sukcesja ekologiczna:

Opracowanie: Lesław Jakub Paździor, 2021 r.
Ikonka licencji Creative Common
O ile nie jest to stwierdzone inaczej, powyższe materiały są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0.